Αρχίστε αξιολογώντας το υλικό της πηγής, π.χ. μια πληροφορία που σας δόθηκε προσωπικά ή μια ανοιχτή επιστολή που δημοσιεύτηκε ανώνυμα σε μια ιστοσελίδα. Με το που ξεκινήσετε, πρέπει να ρωτήσετε ποιος το έγραψε, ποια είναι τα τυπικά του προσόντα και ποια τα κίνητρά του. Οποιοσδήποτε μπορεί να ανεβάσει ο,τιδήποτε στο διαδίκτυο, από πραγματικούς ειδικούς μέχρι συνωμοσιολόγους και λομπίστες με εμπορικά ή πολιτικά συμφέροντα.

Αν έχετε καταφέρει να εξακριβώσετε την ταυτότητά του, θα πρέπει στη συνέχεια να διαβάσετε όσα περισσότερα μπορείτε για αυτόν. Μάθετε για τη ζωή του: πού σπούδασε, ποιες διευθυντικές θέσεις έχει; Κοιτάξτε τον λογαριασμό του στο Facebook και τι έχει ανεβάσει στο Twitter. Αν αναφέρει κάποια καινούργια επιχείρηση, κοιτάξτε ποιοι είναι οι βασικοί παίκτες και αν υπάρχουν συνδέσεις ανάμεσα στην εταιρεία και τους συναδέλφους του, τους αντιπάλους του ή πρόσωπα της κυβέρνησης που να έχουν κάποια σχέση. Αν ένας νέος υπουργός γεωργίας είναι και μέλος του ΔΣ μιας μεγάλης εταιρείας εμπορίας σιτηρών, είναι νόμιμο; Ακόμα και αν επιτρέπεται, έχει δηλωθεί η σχετική σύγκρουση συμφερόντων; Η γνώση τέτοιων τύπου συνδέσεων δεν θα σας βοηθήσει απλά να αξιολογήσετε την βαρύτητα της πληροφορίας που σας έδωσαν, αλλά μπορεί να φωτίσει και πολλά πράγματα στο ρεπορτάζ σας αργότερα.

Μιλήστε με ανθρώπους που ξέρουν ή έχουν δουλέψει με αυτό το άτομο. Τι λένε για αυτόν; Αν όσα σας λένε έρχονται σε αντίφαση με τον τίτλο που σκοπεύατε να χρησιμοποιήσετε, ίσως να έχετε πάρει λάθος δρόμο. Να είστε, όμως, και επιφυλακτικοί με τα «υπερθετικά του εσώτερου κύκλου» – δεν θα πρέπει να εμπιστεύεστε με τη μία ό,τι σας λένε.

Επίσης, θα πρέπει να έχετε κατά νου και ορισμένες ερωτήσεις όταν διαβάζετε αναφορές για είδη εν ανεπαρκεία – όπως πετρέλαιο, γη ή υποτροφίες. Αν ρωτήσετε ποιος ελέγχει ή διαχειρίζεται αυτούς τους πόρους και πώς θα όφειλαν να λειτουργούν οι μηχανισμοί κατανομής ίσως σας βοηθήσει να εντοπίσετε ενδεχόμενη διαφθορά. Οι ερευνητές δημοσιογράφοι μπορούν να αποκτήσουν έτσι μια ιδέα για τις πληροφορίες που τα άτομα αυτά αποκάλυψαν αλλά και για το πόσα κρύβουν.

Θα πρέπει επίσης να μην θεωρείτε δεδομένο ότι τα έγγραφα που υποτίθεται ότι αποδεικνύουν τους ισχυρισμούς είναι γνήσια. Είναι αρκετά εύκολο να πλαστογραφηθούν «δικαιολογητικά» που δείχνουν να στηρίζουν ψευδείς ή μερικούς ισχυρισμούς – οποιοσδήποτε έχει πρόσβαση σε επίσημα επιστολόχαρτα (ή Photoshop), υπολογιστή και φωτοτυπικό μπορεί να το κάνει. Ακόμα και αν είναι γνήσια, τα έγγραφα μπορεί να έχουν επιλεγεί προσεκτικά, για να δώσουν μια μερική, ημιαληθή εικόνα και να έχουν στρατηγικά παραληφθεί άλλα έγγραφα ζωτικής σημασίας. Επαληθεύστε τη γνησιότητα τους με έμπιστες πηγές μέσα στην κυβέρνηση.

Μερικές φορές, τα έγγραφα μπορεί να είναι ιδιαίτερα σύνθετα ή τεχνικά, οπότε οι μη ειδικοί θα πρέπει να βασιστούν σε ειδικούς. Τέτοια έγγραφα θα πρέπει να συζητηθούν με ανεξάρτητους ειδικούς, όπως λογιστές, δικηγόρους ή γιατρούς. Αλλά ακόμα και φαινομενικά απλά έγγραφα μπορεί να οδηγήσουν σε παρερμηνείες. Μερικές φορές οι κατηγορίες μπορεί να αποδειχθούν αληθινές αλλά το παράπτωμα σχετικά ασήμαντο. Όταν οι κατηγορίες περί διαφθοράς είναι παντού, οι δημοσιογράφοι θα πρέπει να προσέχουν να μην πέσουν θύμα άλλων συμφερόντων.

Αφού ξεχωρίσετε την ήρα από το σιτάρι ανάμεσα στα μισόλογα, τις φήμες και τις μικροπληροφορίες, θα πρέπει να ξεκινήσετε με την έρευνα το ταχύτερο δυνατό. Πριν βουτήξετε πιο βαθιά στην έρευνά σας, θα πρέπει να έχετε μια στρατηγική για τη συνέχεια. Ποια είναι τα πρώτα βήματα και τι θα πρέπει να έχετε υπόψη σας πριν και κατά τη διάρκεια της έρευνας; Το επόμενο κεφάλαιο θα φωτίσει αυτά τα ερωτήματα.