4. Τι κάνουμε με τους αριθμούς

4. Τι κάνουμε με τους αριθμούς


Μεγάλο μέρος της ερευνητικής δημοσιογραφίας αφορά ποιοτικά στοιχεία: Ασχολείται με το γιατί πήγε κάτι στραβά, πώς πήγε κάτι στραβά και ποιος μπορεί να ευθύνεται. Αλλά όλα σχεδόν τα ερευνητικά ρεπορτάζ έχουν και ποσοτικά στοιχεία. Ποιο ήταν το ύψος του ελλείμματος; Ποιες είναι οι στατιστικές για την παράνομη αλιεία στη χώρα σας; Πόσους ασθενείς δεν δέχονται τα νοσοκομεία κάθε χρόνο;

Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να ξέρετε να διακρίνετε πότε ένα νούμερο είναι ψηλό και πότε όχι. Πρέπει να μπορείτε να καταλάβετε τι σας λένε οι αριθμοί με λίγους απλούς υπολογισμούς, όπως τα ποσοστά. Δεν πάει κάποιος να γίνει δημοσιογράφος επειδή αγαπάει τους αριθμούς. Αλλά η αριθμητική δεν είναι δύσκολη και είναι μάλιστα και απαραίτητη για το ερευνητικό ρεπορτάζ.

Αρχίστε από τα βασικά. Για παράδειγμα, αν θέλετε να εξετάσετε πόσο αποτελεσματικό είναι το νοσηλευτικό προσωπικό σε ένα κέντρο υγείας, μπορείτε να ζητήσετε από ειδικούς να σας βοηθήσουν να φτιάξετε ένα χρονοδιάγραμμα μιας κανονικής ημέρας δουλειάς. Στην συνέχεια, με παρατήρηση και συνεντεύξεις, μπορείτε να βρείτε:

  • > Ποιες δουλειές καταναλώνουν τον περισσότερο χρόνο; Χρησιμοποιούν οι νοσοκόμες τρόπους για να γλυτώσουν χρόνο; Ποιοι είναι αυτοί; Είναι αρκετός ο χρόνος που έχουν στη διάθεσή τους οι νοσοκόμες για να επιτελέσουν τα καθήκοντά τους;
  • > Υπάρχει αντιστοιχία ανάμεσα στην περιγραφή της θέσης εργασίας μιας νοσοκόμας και τον μέσο αριθμό ασθενών που επισκέπτονται ένα κέντρο υγείας; Πόσος χρόνος απαιτείται ανά ασθενή;

Αντίστοιχα, αν ζητήσετε ανάλυση ενός δείγματος αέρα, μπορείτε να μάθετε τι ρύποι βρίσκονται στην ατμόσφαιρα και να ρωτήσετε έναν ειδικό εάν είναι επικίνδυνοι και τι επίπεδα έκθεσης προκαλούν βλάβη στην υγεία. Αντιστοιχήστε τα επίπεδα του δείγματος με τους κανονισμούς για τα επίπεδα των ατμοσφαιρικών ρύπων που ισχύουν στη χώρα σας. Ίσως διαπιστώσετε ότι το πρόβλημα ξεκίνησε πολλά χρόνια πριν, και ότι τα επίπεδα ρύπων δεν έχουν αλλάξει σημαντικά εν τω μεταξύ ή ότι σε σχετικά τακτικά διαστήματα εμφανίζονται «κορυφές» ή ακόμα και ότι τα επίπεδα είναι χαμηλότερα απ’ ό,τι κατά το παρελθόν! Δουλειά του δημοσιογράφου είναι να ερμηνεύσει τα νούμερα και να διαπιστώσει εάν το πρόβλημα έχει όντως αυξηθεί ή εάν είναι απλά πιο αισθητό. Αλλά οι αριθμοί από μόνοι τους δεν είναι αρκετοί. Το πλαίσιο είναι συχνά αυτό που έχει σημασία, όπως, ας πούμε, γιατί είναι τώρα πιο αισθητό το πρόβλημα· ίσως εκεί να βρίσκεται το ρεπορτάζ σας.

Στις περισσότερες χώρες, οι παλαιότερες ίσως στατιστικές καταγραφές αφορούν τον καιρό. Στην Αφρική για παράδειγμα, ήταν από τις πρώτες στατιστικές που κατέγραψαν οι αρχές των αποικιοκρατών, ενώ έχουμε και ακόμα παλαιότερες αναφορές για πλημμύρες και ξηρασίες που έχουν μεταφερθεί μέσα από την προφορική παράδοση. Σε πολλές ασιατικές χώρες, υπάρχουν επίσης ειδικές βάσεις δεδομένων που αποτυπώνουν τις διακυμάνσεις των τοπικών καιρικών συνθηκών. Έτσι, μπορεί να αποφασίσετε να ερευνήσετε αν οι καιρικές συνθήκες, όπως αλλαγή κλίματος, πλημμύρες και ξηρασίες είναι όντως κάτι πρωτόγνωρο στη χώρα σας. Μπορείτε να συγκρίνετε και να αναλύσετε στοιχεία για τις διακυμάνσεις στον καιρό.

Αυτό μας φέρνει σε ένα άλλο σημείο: Δείτε τα δεδομένα σαν μία πηγή που διαρκώς εξελίσσεται και στην οποία μπορείτε να ανατρέχετε για να βρείτε ιδέες για ρεπορτάζ. Τα δελτία τύπου, για παράδειγμα, δεν συντάσσονται για να υποστούν στατιστική επεξεργασία – ή τουλάχιστον αυτό ελπίζουν οι συντάκτες τους. Αλλά συχνά τα δελτία τύπου παρέχουν σημαντικές πληροφορίες και μπορεί να οδηγήσουν σε μεγαλύτερα ρεπορτάζ. Οι καλοί ερευνητές ρεπόρτερ δεν αφήνουν να τους ξεφύγουν στοιχεία πίσω από τα οποία μπορεί να κρύβεται ένα ρεπορτάζ. Παράλληλα, θα πρέπει να είστε επιφυλακτικοί με τους αριθμούς, τα γραφήματα ή και με άλλες μορφές ποσοτικών δεδομένων. Στην αρχή μπορεί να φαίνεται ότι τα δεδομένα δείχνουν να υπάρχει ένα μοναδικό, συναρπαστικό ρεπορτάζ, αλλά ένας καλός ερευνητής ρεπόρτερ θα πρέπει να λάβει υπόψη του και ποιες μέθοδοι χρησιμοποιήθηκαν για να παραχθούν τα δεδομένα, π.χ. πώς διενεργήθηκε η έρευνα, ποιος τη χρηματοδότησε και τη δημοσίευσε και εάν θα είχε συμφέρον να μην συμπεριλάβει λεπτομέρειες που θα άξιζε να αναφερθούν.

Το πλαίσιο είναι το κλειδί: Οι αριθμοί από μόνοι τους δεν βγάζουν νόημα. Ως δημοσιογράφος, αυξάνετε την αξία των δεδομένων όταν τα ερμηνεύετε και τα αμφισβητείτε.