1.1. Πώς κάνουμε τους ανθρώπους να μιλήσουν


Ανάλογα με τον σκοπό του ρεπορτάζ σας, ίσως καταφέρετε να μιλήσετε, διά ζώσης ή τηλεφωνικά, με κάποιον που έχει να σας πει μια προσωπική ιστορία, χωρίς να έχετε κλείσει ραντεβού (αν και αυτό συνήθως θεωρείται αγένεια). Αν μια πηγή συστηματικά σάς μπλοκάρει ή αρνείται να σας μιλήσει, μπορεί να δοκιμάσετε να περιμένετε γύρω από το γραφείο της ή να πάτε σε μια δημόσια εκδήλωση όπου ξέρετε ότι θα βρίσκεται. Ωστόσο, αυτή η στρατηγική μπορεί να ενοχλήσει την πηγή σας και είναι σημαντικό να μη φερθείτε σαν να της έχετε στήσει ενέδρα. Απλά συστηθείτε ευγενικά και πείτε της ότι θα εκτιμούσατε μια ευκαιρία να μιλήσετε μαζί της. Αν υπάρχουν πιθανότητες να σας αντιμετωπίσει με καχυποψία, ίσως χρειαστείτε έναν από τους ανθρώπους «που ανοίγουν πόρτες» και είναι ανάμεσα στις επαφές του ατόμου με το οποίο θέλετε να μιλήσετε. Για να ζητήσετε συνέντευξη από μια εταιρεία, οργανισμό ή κρατικό τομέα απαιτείται πιθανότατα μια τυπική διαδικασία, που περνάει συνήθως από ένα γραφείο Τύπου. Η ευγένεια βοηθάει πολύ.

Ίσως σας φανεί χρήσιμο να έχετε ετοιμάσει μια σύντομη εισαγωγή που καλύπτει τα βασικά σημεία πριν γίνει το τηλεφώνημα ή η συνάντηση. Σε αυτό το στάδιο, θα πρέπει να σκεφθείτε σε ποιο σημείο θα πρέπει να αποκαλύψετε ότι είστε δημοσιογράφος. Υπό ποίες συνθήκες δεν θα αποκαλύπτατε το επάγγελμά σας και θα παριστάνατε ότι είστε κάτι άλλο (π.χ. εμπορικός αντιπρόσωπος); Πώς θα οικοδομούσατε πειστικά τον «ρόλο» σας;

Βρείτε τρόπο ο άνθρωπος που έχετε απέναντί σας να γίνει από τυχαία συνάντηση, πηγή με την οποία μπορείτε να επικοινωνήσετε και πάλι στο μέλλον. Φτιάξτε ένα σχέδιο και καταγράψτε θέματα προς συζήτηση. Τι θα τον ενδιέφερε; Πώς θα κάνατε την πηγή να συζητήσει τα ζητήματα που υπάρχουν στον χώρο εργασίας της; Θα ήταν διαφορετική η προσέγγισή σας, αν μιλάγατε με ένα υψηλόβαθμο δημόσιο υπάλληλο ή με έναν μπάρμαν; Ως προς τι; Πότε μην υποτιμάτε την ευφυΐα των ανθρώπων που φαίνεται ότι κάνουν απλές καθημερινές δουλειές! Επίσης, να είστε συγκεκριμένος και πραγματιστής με τον χρόνο που πρέπει να διαθέσετε – 15 λεπτά μπορεί να είναι πολύς χρόνος για έναν υπουργό, αλλά ένας άνθρωπος που έχει υποστεί μια τραυματική εμπειρία μπορεί να χρειαστεί μια ολόκληρη ημέρα πριν αρχίσει να ανοίγεται.

Αν μια πηγή σάς ζητήσει να της δώσετε τις ερωτήσεις εκ των προτέρων, ίσως χρειαστεί να συμφωνήσετε. Ωστόσο, δεν θεωρείται εν γένει καλή πρακτική. Δοκιμάστε μήπως μπορείτε να στείλετε ένα γενικό περίγραμμα των θεμάτων που ελπίζετε να καλύψετε. Οι ερωτήσεις που έχουν δοθεί εκ των προτέρων – εκτός και αν απευθύνονται σε ειδικούς, οι οποίοι απλώς χρειάζονται χρόνο για να συγκεντρώσουν και να οργανώσουν ειδικό υλικό – θα έχουν ως αποτέλεσμα μια άκαμπτη, τεχνητή συνέντευξη. Αν πρέπει να στείλετε σε κάποιον ερωτήσεις εκ των προτέρων, κάντε το με την επιφύλαξη να του κάνετε συμπληρωματικές ερωτήσεις.

Μπορεί επίσης να συμβεί να αρνηθεί μια πηγή να σας συναντήσει, αλλά να δεχτεί να σας απαντήσει γραπτά. Θα πρέπει να συζητήσετε με τον διευθυντή σύνταξης τον πλέον κατάλληλο τρόπο να αντιμετωπίσετε κάτι τέτοιο στο ίδιο το ρεπορτάζ σας. Μια διατύπωση που προτείνουμε είναι: «Ζητήσαμε συνέντευξη και μολονότι την αρνήθηκε, μας έστειλε την ακόλουθη δήλωση» και να παρουσιάσετε την πλήρη δήλωση.

Όταν μια πηγή είναι διατεθειμένη να σας μιλήσει, επιλέξετε ένα σημείο κατάλληλο για τη συνάντηση. Το σπίτι ή το γραφείο ενός ανθρώπου τους δίνει ένα μικρό ψυχολογικό πλεονέκτημα – είναι στο «γήπεδό» τους – αλλά επίσης τους βοηθάει να είναι και πιο χαλαροί, οπότε μπορείτε να τους κατανοήσετε καλύτερα. Το γραφείο σας, δίνει σε εσάς το ψυχολογικό πλεονέκτημα, αλλά μπορεί να υπάρχει αρκετός κόσμος γύρω και να μην αισθάνεται ασφαλής η πηγή σας. Σκεφτείτε τη φύση της συνέντευξης και αν θα ήταν πιο επιτυχής σε δημόσιο χώρο ή σε κάποιο απομονωμένο σημείο, το κλίμα που θέλετε να έχει και τον θόρυβο στον περίγυρο, ο οποίος μπορεί να αποκλείσει τη δυνατότητα ηχογράφησης της συνέντευξης.

Για επίσημες συνεντεύξεις, επιβεβαιώστε τις λεπτομέρειες τηλεφωνικά ή με ημέιλ, έτσι ώστε ο επίδοξος συνομιλητής σας να μην μπορεί να πει ότι το «ξέχασε». Μην περιμένετε να σας πάρουν γραμματείς οι οποίες έχουν υποσχεθεί να επικοινωνήσουν μαζί σας. Αφήστε να περάσει ένα εύλογο διάστημα και στη συνέχεια καλέστε εσείς. Να είστε επίμονοι αλλά όχι ενοχλητικοί.