Να είστε στην ώρα σας

Αν καθυστερήσετε, η πηγή σας θα αποστασιοποιηθεί, θα χάσετε χρόνο, θα σπαταλήσετε χρόνο σε δικαιολογίες και συγγνώμες και ίσως περάσετε και τα πρώτα λεπτά της συνέντευξης με κομμένη την ανάσα χωρίς να μπορείτε να εστιάσετε.

Ντυθείτε κατάλληλα

Μολονότι οι ενδυματολογικοί κανόνες έχουν χαλαρώσει, καλό είναι η πρώτη εντύπωση να μη σας αποξενώσει από την πηγή σας. Ντυθείτε με τρόπο που συνάδει με το γενικότερο πλαίσιο, φροντίζοντας η εικόνα σας να είναι ουδέτερη, ώστε να μην φέρει σημεία που εκθέτουν τον τρόπο ζωής σας και τις απόψεις σας.

Διαλέξτε πού θα καθίσετε

Αν είναι απαραίτητο, χρησιμοποιήστε σαν δικαιολογία την ηχογράφηση (π.χ. «Θα έχω καλύτερο ήχο από εδώ…». Πρέπει να καθίσετε σε σημείο που θα σας επιτρέπει άμεση οπτική επαφή, αλλά το να καθίσετε ακριβώς απέναντι μπορεί να δίνει την αίσθηση αντιπαράθεσης. Καλύτερα να καθίσετε σε γωνία 45 μοιρών από τον συνομιλητή σας. Προσπαθήστε να μην υπάρχουν ανάμεσα σας αντικείμενα, όπως μια στοίβα βιβλία ή το καπάκι του λάπτοπ. Οι μαλακοί καναπέδες δεν βοηθάνε στο γράψιμο. Βοηθάνε στη χαλάρωση.

Μην ξεχνάτε την οπτική επαφή

Η συζήτησή σας θα είναι πάντα καλύτερη, αν βλέπετε τις εκφράσεις του άλλου. Ενδεχομένως δύσκολο όταν κρατάτε σημειώσεις, αλλά μην ξεχνάτε να σηκώνετε κάποιες φορές το βλέμμα και οπωσδήποτε όταν κάνετε μια ερώτηση. Αν απλά διαβάζετε τις ερωτήσεις σας, η πηγή σας ίσως θεωρήσει ότι δεν έχετε εμπειρία σε συνεντεύξεις, ότι σας λείπει σιγουριά ή ότι δεν ακούτε πραγματικά αυτά που σας λέει, πράγμα το οποίο φυσικά ερμηνεύεται ως αγένεια και μειώνει τη διάθεσή της να πάρει την υπόθεση ζεστά.

Μην ξεχνάτε τη γλώσσα του σώματος

Αμυντική στάση του σώματος και αμυντικές χειρονομίες δηλώνουν διάθεση υπεκφυγής και σας δείχνουν τα σημεία στα οποία πρέπει οι ερωτήσεις σας να γίνουν πιο πιεστικές. Έχετε επίσης τον νου σας για σημάδια που φανερώνουν ότι η πηγή σας νιώθει πληγωμένη, ανακουφισμένη, ευδιάθετη, οργισμένη ή βαριεστημένη, ώστε να τα αξιοποιήσετε δεόντως.

Εμπιστευτικότητα και δημοσιοποίηση

Τα τελευταία χρόνια ακούμε συχνά τους όρους on-the-record και off-the-record. Ο πρώτος δηλώνει ότι μπορείτε να χρησιμοποιήσετε όλες τις πληροφορίες που σας δίνει η πηγή σας. Ο δεύτερος ότι μπορείτε μόνο να τις χρησιμοποιήσετε με τρόπο που επιτρέπει στην πηγή να παραμείνει ανώνυμη. Ένας τρίτος όρος, το background only, δηλώνει ότι δεν πρέπει να τις χρησιμοποιήσετε καθόλου· οι πληροφορίες σάς δίνονται μόνο για να σας βοηθήσουν να κατανοήσετε το πλαίσιο. Οι συμβάσεις αυτές δεν είναι δεσμευτικές από νομικής απόψεως· θεωρούνται, ωστόσο, στοιχειώδης ευγένεια στις σχέσεις των δημοσιογράφων με τις πηγές τους.

Συμφωνήστε με την πηγή σας, αν η συνέντευξη (ή μέρη της) θα παραμείνουν εμπιστευτικά (off-the-record) ή αν θα μπορούν να δημοσιοποιηθούν (θα είναι on-the-record). Να διασφαλίσετε ότι η πηγή σας συναινεί στη δημοσίευση πληροφοριών που αφορούν ευαίσθητα θέματα, έχοντας επίγνωση των πιθανών συνεπειών. Αν η συνέντευξη είναι άτυπη, βρείτε μια κατάλληλη στιγμή και βγάλτε το σημειωματάριο ή τη συσκευή ηχογράφησης και ρωτήστε: «Σας πειράζει να ηχογραφήσω τη συζήτησή μας ή να κρατήσω σημειώσεις;» Αν η συνέντευξη είναι επίσημη, κινηθείτε γρήγορα αξιοποιώντας τον χρόνο που έχετε στη διάθεσή σας. Να έχετε υπόψη σας ότι σημειώσεις και ηχογραφήσεις τρομάζουν κάποιες φορές τις πηγές. Μην κρύβετε τις συσκευές ηχογράφησης, αλλά προσπαθήστε να γράφετε ή να ηχογραφείτε διακριτικά και, αν σας ρωτήσουν, εξηγήστε ότι σημειώσεις και ηχογραφήσεις σάς βοηθούν να είστε ακριβέστεροι.

Κρατάτε πάντα σημειώσεις

Οι σημειώσεις σάς βοηθάνε να μην χάνετε τη συγκέντρωσή σας και, αντίθετα με την ηχογράφηση, σας επιτρέπουν να καταγράφετε χειρονομίες, στοιχεία στον περιβάλλοντα χώρο και εκφράσεις. Αποτελούν επίσης και δικλείδα ασφαλείας, αν κάτι πάει στραβά με την ηχογράφηση. Να είστε ακριβής και να επισημαίνετε τη διάκριση ανάμεσα στα ίδια τα λόγια της πηγής και στις δικές σας παρατηρήσεις και αναλύσεις.

Να κάνετε ουδέτερες ερωτήσεις ανοικτού τύπου

Παραδειγματιστείτε από τους ψυχολόγους. Αποφύγετε ερωτήσεις που δείχνουν την άποψή σας για την απάντηση, όπως: «Δεν πρόκειται για απαράδεκτη άσκηση εξουσίας;» και αντ’ αυτού ρωτήστε: «Τι άποψη έχετε για αυτόν τον τρόπο άσκησης εξουσίας;» Μπορεί να έχετε την πρόθεση να κατανοήσετε τα κίνητρα της πηγής σας, αλλά αν κάνετε ευθέως μια ερώτηση που ξεκινάει με «Γιατί;» μπορεί να εκληφθεί ως επίκριση ή δυσπιστία. Οπότε προσπαθήστε να μάθετε το «Γιατί» εμμέσως. Αντί να ρωτήσετε: «Γιατί σας εξόργισαν τα δημοσιεύματα;» ρωτήστε «Είπατε ότι τα δημοσιεύματα σάς εξόργισαν. Θέλετε να μου το εξηγήσετε;»

Η σιωπή είναι δεν κακό πράγμα

Αφήστε την πηγή να απαντήσει και μετά περιμένετε λίγο πριν προχωρήσετε στην επόμενη ερώτηση. Δεν χρειάζεται να γεμίζετε τα κενά στη συζήτηση. Αν ο συνομιλητής σας χρειάζεται χρόνο για να σκεφτεί την απάντηση, να του τον δώσετε· αν χρειάζεται χρόνο για να καταλαγιάσουν τα συναισθήματά του, περιμένετε λίγο ήσυχα και μετά ρωτήστε «Θέλετε να συνεχίσουμε τώρα;»

Να δείξετε ότι ενδιαφέρεστε, να ενδιαφέρεστε

Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης, πρέπει πάντα να έχετε κάποια αντίδραση σε αυτά που ακούτε. Σημειώστε κάποιες απαντήσεις και χρησιμοποιήστε τις για να πάρετε και άλλες απαντήσεις. Να κάνετε στον εαυτό σας τις ακόλουθες ερωτήσεις: Είναι αυτή η απάντηση που θέλω; Το καταλαβαίνω αυτό; Πώς θα το χρησιμοποιήσω αυτό; Η κάθε συγκεκριμένη συνέντευξη είναι ίσως η μόνη σας ευκαιρία να μιλήσετε με αυτό το άτομο. Αν έχετε κάνει την έρευνά σας αλλά η πηγή δεν σας λέει αυτά που περιμένατε να ακούσετε, μην πανικοβληθείτε, αφήστε το ή αλλάξτε το θέμα – πάρτε τα πράγματα όπως ήρθαν. Συντονιστείτε με τη δική της οπτική και κάντε συμπληρωματικές ερωτήσεις. Μην προσπαθήσετε να στριμώξετε μια πηγή για να χωρέσει σε μια ιστορία που έχετε ετοιμάσει εκ των προτέρων. Το απροσδόκητο μπορεί τελικά να σας χαρίσει μια καλύτερη ιστορία. Αν όχι, μπορείτε πάντα να γυρίσετε στο αρχικό θέμα αργότερα. Να μην είστε επιθετικοί με την πηγή σας, ακόμα και αν η συνέντευξη δεν πάει όσο καλά ελπίζατε ή ο συνομιλητής σας είναι αγενής.

Να σέβεστε τον διαθέσιμο χρόνο

Να έχετε τον νου σας στην ώρα, να θέσετε τις ερωτήσεις σας με τον κατάλληλο ρυθμό και, όταν φτάσετε στο τέλος του συμπεφωνημένου χρόνου, ρωτήστε: «Έχουμε χρόνο για Χ ακόμα ερωτήσεις;»

Στο κλείσιμο της συνέντευξης, ενημερώστε τον συνομιλητή σας για το επόμενο στάδιο. «Το θέμα θα δημοσιευτεί την Πέμπτη.» Όμως μην δίνετε υποσχέσεις που δεν μπορείτε να τηρήσετε· για παράδειγμα, μην τους αφήσετε να δουν το ρεπορτάζ πριν δημοσιευτεί.

Να λέτε την ιστορία ως έχει

Οι καλοί δημοσιογράφοι χρησιμοποιούν το υλικό των πηγών τους με εντιμότητα. Προφανώς και δεν πρέπει να λέτε ψέματα για όσα ειπώθηκαν κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης. Ούτε να αλλάζετε το νόημα μιας ερώτησης ή μιας απάντησης μετά το τέλος της συνέντευξης παραθέτοντας τα λόγια αποκομμένα από τα συμφραζόμενά τους. Να προσέχετε ιδιαίτερα όταν αλλάζετε εκ των υστέρων τη σειρά των απαντήσεων που λάβατε κατά τη διάρκεια της συνέντευξης. Η άτσαλη παράθεση μπορεί να διαστρεβλώσει την αλήθεια, ακόμα και αν δεν υπάρχει πρόθεση. Πείτε την ιστορία σας και μετά περιγράψτε τις αντιδράσεις αυτών τους οποίους αφορά η ιστορία. Οι αναγνώστες και οι ακροατές σας είναι ευφυείς· μπορούν να καταλάβουν πού βρίσκεται η αλήθεια.