Τα δημοσιογραφικά κείμενα ακολουθούν συνήθως τρεις βασικούς τύπους δομής:

1. 1. Χρονολογική – η ιστορία ξεδιπλώνεται μέσα στον χρόνο, περνώντας από μια ακολουθία γεγονότων και ενεργειών που αποτελούν το σώμα του ρεπορτάζ
2. 2. Αφηγήματα – χαρτογραφούν μια κατάσταση κατά τη διάρκεια μιας χρονικής περιόδου, ακολουθώντας την πορεία της έρευνας, ή
3. 3. Διεργασίες – εδώ η ιστορία περιστρέφεται γύρω από ζητήματα και διαφωνίες

Ξεκινήστε το γράψιμο οργανώνοντας το υλικό σε ενότητες: Το ζήτημα, ποιος επηρεάζεται, οι συγκρούσεις και τα πράγματα που ανακαλύπτετε. Σε ένα σχετικά ευθύγραμμο ερευνητικό ρεπορτάζ — που συνήθως μπορεί να επιλυθεί μέσα σε μερικές βδομάδες, και να πάρει μήνες ή χρόνια — οι ενότητες αυτές, με την εισαγωγή και τον επίλογό τους, μπορούν να δώσουν ένα απολύτως ικανοποιητικό πλάνο για το τελικό ρεπορτάζ.

Όταν γράφουμε για ένα ερευνητικό θέμα, οι λογοτεχνικές ανησυχίες δεν έχουν την πρώτη θέση. Τα γεγονότα αποτελούν το επίκεντρο. Σε κάθε περίπτωση, ένα καλό ερευνητικό ρεπορτάζ έχει την τάση να γράφεται μόνο του — δεν έχει ανάγκη από στολίδια ή δραματικές κορόνες.

Ένα ερευνητικό κείμενο τείνει να είναι πιο μακροσκελές και πιο σύνθετο από ένα τυπικό ειδησεογραφικό άρθρο. Όταν το διαμορφώνετε και το δομείτε κατάλληλα, δίνετε στους αναγνώστες σας έναν χάρτη για να μην χαθούν μέσα στον δαίδαλο των πληροφοριών. Οι τρεις τύποι δομής που απαντώνται συχνότερα στο ερευνητικό ρεπορτάζ είναι:

(A) Ο τύπος δομής της Wall Street Journal έχει ως εξής:

1. 1. Ξεκινάτε με ένα άτομο ή κατάσταση για να παρουσιάσετε το σκηνικό ανάμεσα στην υπόθεση και στα ζητήματα (συχνά ονομάζεται ανεκδοτολογική εισαγωγή)
2. 2. Ξεκινάτε με ένα άτομο ή κατάσταση για να παρουσιάσετε το σκηνικό ανάμεσα στην υπόθεση και στα ζητήματα (συχνά ονομάζεται ανεκδοτολογική εισαγωγή)
3. 3. Επανέρχεστε στην συγκεκριμένη υπόθεση για να φτάσετε σε έναν ανθρώπινο, εντυπωσιακό επίλογο.

(B) Η δομή High Fives, την ανέπτυξε η αμερικανίδα Carol Rich, η οποία διδάσκει τεχνικές γραφής, προτείνει τις ακόλουθες πέντε ενότητες:

1. 1.   Την είδηση (Τι συνέβη ή συμβαίνει;)
2. 2.   Πλαίσιο (Ποιο είναι το υπόβαθρο;)
3. 3.   Εύρος πεδίου (Αφορά ένα περιστατικό, μια τοπική τάση, ένα εθνικό ζήτημα;)
4. 4.   Άκρο (Πού οδηγεί;)
5. 5.   Αντίκτυπο (Γιατί θα έπρεπε να ενδιαφέρονται οι αναγνώστες σας;)

Η δομή αυτή προϋποθέτει την ικανότητα να γράφετε καλές μεταβάσεις, έτσι ώστε οι πέντε ενότητες να δένουν μεταξύ του. Στην αντίθετη περίπτωση, το κείμενό σας μπορεί να μοιάζει με πέντε ιστορίες τοποθετημένες η μία μετά την άλλη. Ωστόσο, αποτελεί εξαιρετική δομή για ένα μακροσκελές ρεπορτάζ στο διαδίκτυο, όπου χρειάζεται να σπάσετε ένα εκτεταμένο αφήγημα σε μικρότερα τμήματα των οποίων η διαχείριση είναι ευκολότερη.

(C) Η Πυραμίδα

Ενώ η παραδοσιακή προσέγγιση ενός σοβαρού θέματος ήταν η «ανεστραμμένη πυραμίδα» (τα βασικά σημεία πρώτα, το λιγότερο σημαντικό υποστηρικτικό υλικό στη συνέχεια), το ερευνητικό ρεπορτάζ στήνει πάλι την πυραμίδα στη βάση της. Έχετε μπροστά σας ολόκληρο το ρεπορτάζ για να φτάσετε στο συμπέρασμα, και οδηγείτε τους αναγνώστες σας από τη μία ανακάλυψη στην άλλη.

1. 1.   Ξεκινάτε με μια περίληψη του θέματος
2. 2.   Προϊδεάζετε τον αναγνώστη για κάποια από όσα μέλλεται να ανακαλύψετε
3. 3.   Κινήστε σταδιακά μέσα στην έρευνα, διατηρώντας το σασπένς και χτίζοντας το ρεπορτάζ μέχρι την πιο σοκαριστική ή δραματική ανακάλυψη, όπως θα γράφατε την ιστορία μιας επιστημονικής ανακάλυψης ή ένα αστυνομικό μυθιστόρημα
4. 4.   Οι πιο σημαντικές, εντυπωσιακές πληροφορίες μπαίνουν στο τέλος.

Όλες αυτές οι εναλλακτικές δανείζονται κάτι από την εργαλειοθήκη των μυθιστοριογράφων. Δεν γράφετε λογοτεχνία, αλλά χρησιμοποιείτε λογοτεχνικές τεχνικές. Έχει νόημα, γιατί όλοι οι δημοσιογράφοι αγαπούν τις ιστορίες και την αφήγηση. Αυτή είναι η βάση της σύγχρονης προσέγγισης στη δημοσιογραφική γραφή και την ονομάζουμε αφηγηματική δημοσιογραφία.

Προσοχή, όμως. Ο Αμερικανός ερευνητής δημοσιογράφος Danny Schechter, στην ταινία του για την αμερικανική κάλυψη του Πολέμου του Ιράκ, με τίτλο Weapons of Mass Deception (Όπλα Μαζικής Εξαπάτησης), παρατήρησε ένα βασικό πρόβλημα με την αφηγηματική προσέγγιση: Εστιάζοντας σε ιστορίες ατόμων, η αφηγηματική προσέγγιση δίνει τη δυνατότητα σε αμερικανικά μέσα μαζικής ενημέρωσης να αγνοήσουν μεγαλύτερα επίμαχα ζητήματα και διαφωνίες. Αυτό δεν απαξιώνει την αφηγηματική προσέγγιση. Λειτουργεί απλώς ως υπενθύμιση ότι, όπως οποιαδήποτε άλλη τεχνική γραφής, η αφήγηση μιας ιστορίας θα πρέπει να χρησιμοποιείται συνειδητά και επιδέξια μέσα στο κατάλληλο πλαίσιο.

Ανάμεσα στα εργαλεία της αφηγηματικής δημοσιογραφίας περιλαμβάνονται:

Πορτρέτα και σκηνικά: Αν επιλέξετε την προσέγγιση της Wall Street Journal, θα πρέπει να είστε πολύ καλός στο να διακρίνετε λεπτομέρειες κατά τη διάρκεια της ερευνητικής διαδικασίας. Πρέπει να περιγράψετε τη βασική πηγή σας ή τη σκηνή με τρόπο που φαντάζει πραγματικός και πειστικός στους αναγνώστες. Αυτό δεν σημαίνει ότι τεκμηριώνετε τα πάντα σε εξαντλητική λεπτομέρεια (δεν έχετε τον χώρο) αλλά μάλλον ότι επιλέγετε κάποιες αυθεντικές, χαρακτηριστικές λεπτομέρειες για να γίνει το ρεπορτάζ σας πλουσιότερο.

Προϊδεασμοί και προοικονομίες: Γράφοντας ένα ερευνητικό ρεπορτάζ, είναι σημαντικό να προϊδεάζετε το κοινό σας στην αρχή για το πού πάει η ιστορία. Αυτό θα σας είναι ιδιαίτερα χρήσιμο αν επιλέξετε την πυραμίδα ως δομή. Θα δώσετε ίσα ίσα όσες λεπτομέρειες χρειάζεται για να κρατήσετε το ενδιαφέρον των αναγνωστών μέχρι που να αποκαλύψετε τα τελικά ευρήματα του ρεπορτάζ.

Ρυθμός, δομή και λέξεις: Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι ο ρυθμός έχει σημασία στη γραφή. Κάθε αφηγηματική κίνηση, η δομή και οι λέξεις που επιλέγετε θα καθορίσουν πόσο γρήγορα ή πόσο αργά κινείται η ιστορία σας. Σύντομες φράσεις και μικρές λέξεις επιταχύνουν τον ρυθμό. Οι μεγαλύτερες τον επιβραδύνουν. Αν σε μια παράγραφο δίνετε πολλές τεχνικές πληροφορίες, οι αναγνώστες σας θα αναγκαστούν να προχωρήσουν πιο αργά, ακόμα και αν οι προτάσεις είναι σύντομες. Αν είναι παραφορτωμένο με πληροφορίες για το ευρύτερο πλαίσιο, το ρεπορτάζ σας θα ακινητοποιηθεί πολύ πριν φτάσετε στο τέλος της ιστορίας. Να κάνετε πάντα στον εαυτό σας την ερώτηση: Αυτό που γράφω τώρα έχει αξία ή απλά προσθέτει παραπάνω λέξεις; Να κόβετε πράγματα που η ιστορία δεν χρειάζεται.

Αν διαβάσετε το κείμενό σας δυνατά, θα νιώσετε τον ρυθμό και τη ροή της αφήγησης. Αλλά θα μπορέσετε επίσης να αισθανθείτε πού η ιστορία δεν γίνεται απλά αργή αλλά φαντάζει τεράστια και, ακόμα χειρότερα, βαρετή. Το αυτί σας είναι ο καλύτερος διευθυντής σύνταξης και θα σας πει πότε έχετε χάσει τη φυσική ανθρώπινη φωνή σας ως συγγραφέας ή πού η γλώσσα πλατειάζει. Γράψτε την ιστορία όπως θα την λέγατε σε έναν άνθρωπο, ώστε οι αναγνώστες σας να μπορούν να ταυτιστούν με τη φωνή σας. Η σωστή γραμματική και η σωστή στίξη προσθέτουν τόνο, έμφαση και αποχρώσεις στο γράψιμο: κάνουν στο χαρτί τη δουλειά που κάνουν τα χέρια, τα μάτια και οι μυς του προσώπου όταν μιλάμε.