Chuẩn bị kỹ và linh hoạt là yêu cầu bắt buộc với tất cả các cuộc phỏng vấn. Nhưng phỏng vấn cho một phóng sự điều tra đòi hỏi những yếu tố khác nhau, có thể ảnh hưởng đến cách thức tiến hành cuộc phỏng vấn. Bản chất của công việc này là bạn có nhiều khả năng phải đối mặt với sự thù địch, sự phòng thủ, sự dè dặt hoặc sự trốn tránh từ phía các nguồn tin. Dưới đây là một số đặc điểm của các cuộc phỏng vấn điều tra mà bạn có thể muốn cân nhắc.
Thời điểm phù hợp
Khi nào bạn nên đối đầu với các nhân vật chủ chốt trong cuộc điều tra của bạn? Nếu đối đầu quá sớm thì bạn sẽ đánh động khiến họ chạy trốn, tìm cách cấm đoán, hoặc che giấu bằng chứng trước khi bạn có thể đăng tải phóng sự của mình. Nếu đối đầu quá muộn thì họ có thể đã bỏ trốn, hoặc chuẩn bị sẵn những câu trả lời dễ dàng, hoặc tự trang bị các công cụ pháp lý để trốn tránh việc bị điều tra sâu hơn. Theo nguyên tắc thông thường, bạn nên thu thập càng nhiều bằng chứng càng tốt trước khi đối mặt trực diện với các nhân vật chủ chốt này. Các bằng chứng có thể là hỗ trợ tài liệu hoặc xác nhận từ một số nguồn tin độc lập. Ít nhất, bạn sẽ có những dữ liệu giúp bạn xây dựng phóng sự của mình.
Tính dễ tổn thương
Ngay cả khi phóng sự của bạn chưa hoàn toàn đầy đủ hoặc chính xác, bạn vẫn có thể tiếp tục truy lùng thông tin. Trong những tình huống này, việc gửi đi yêu cầu lấy ý kiến từ các nguồn tin sẽ là hành động cảnh báo cho các nhân vật có thế lực hoặc các tổ chức rằng bạn đang điều tra họ và điều này có thể khiến họ hiểu là họ đang gặp rắc rối. Họ có thể đáp lại bằng nhiều cách khác nhau. Khi họ từ chối thì cách giải quyết đơn giản nhất là tiếp tục đào bới thông tin. Cũng giống như các mối đe dọa – từ các mối đe dọa xâm phạm thân thể trực tiếp đến đe doạ pháp lý trực tiếp hoặc các hình thức đe dọa tinh vi hơn thông qua các bên thứ ba (thường là thông qua tổng biên tập hoặc đơn vị chủ quản của cơ quan bạn) và các vụ kiện cáo trước khi đăng tải. Từ “vu khống, bôi nhọ” sẽ là tâm điểm trong các hoạt động này, tuy nhiên các vụ kiện hành vi vu khống, bôi nhọ thường không chứng minh được gì cả
Suy xét thận trọng
Phóng sự điều tra có mục đích để phanh phui những gì công chúng chưa biết. Đó có thể là kết quả của sự dối trá có chủ ý hoặc thiếu sót có chủ ý. Lấy ví dụ như một bộ trưởng chính phủ, người đã nói dối trước quốc hội hoặc người dân, quyết định không thảo luận về tình trạng buôn bán các cô gái trẻ, nhà nghèo tại kỳ họp quốc hội. Những phát hiện luôn có khả năng gây sửng sốt, nếu không muốn nói là gây sốc. Điều này có nghĩa là các nhiệm vụ như sắp đặt cuộc phỏng vấn có thể cần phải được xử lý một cách tế nhị. Nếu bạn tiết lộ ngay từ đầu về những thông tin bạn cần thu thập từ cuộc phỏng vấn thì các nguồn tin có thể từ chối nói chuyện với bạn. Nếu bạn chọn một địa điểm công cộng để thực hiện phỏng vấn thì bạn có thể khiến nguồn tin của mình gặp nguy hiểm.
Lập chiến lược phỏng vấn
Có ba chiến lược hợp lý cho một cuộc phỏng vấn. Trong một cuộc phỏng vấn không chính thức hoặc phỏng vấn để tìm hiểu thực tế, các câu hỏi trong suốt cuộc thảo luận nên ở mức độ khó vừa phải. Những câu hỏi này không trở nên quan trọng hơn, nhạy cảm hơn hay khó hơn cho người trả lời khi cuộc phỏng vấn tiếp tục đi vào chiều sâu. Trong các cuộc phỏng vấn để lấy thông tin cho một hồ sơ cá nhân, các câu hỏi bắt đầu với sự tập trung thông tin vào cá nhân người đó. Họ đã học ở đâu? Họ đã kết hôn với ai, và tại sao? Họ bắt đầu sự nghiệp thi ca như thế nào? Đôi khi, bạn sử dụng các câu hỏi đóng để có thông tin về các sự kiện quan trọng trong cuộc đời của nhân vật. Nhưng độc giả của bạn cũng quan tâm đến quan điểm của nhân vật. Vì vậy, cuộc phỏng vấn mở ra góc nhìn rộng hơn khi tiếp tục đi sâu hơn: Họ nghĩ gì về tình trạng của tiểu thuyết hiện đại? Họ có tin vào các giải thưởng văn học không và họ nghĩ gì về việc đề cử cho mùa giải năm nay? Giống như một cây kèn, thể loại câu hỏi phỏng vấn này bắt đầu hẹp và dần mở ra rộng hơn, phóng viên đặt những câu hỏi mở hơn khi cuộc phỏng vấn đi vào chiều sâu.
Một cuộc phỏng vấn điều tra thường có chiến lược ngược lại. Phóng viên bắt đầu với những vấn đề lớn, chung chung, (ví dụ: “Quy trình chấm thầu của chính phủ là gì?”, “Quy trình này có thỏa đáng không?”, “Chính phủ giám sát chương trình này như thế nào?”). Khi cuộc phỏng vấn tiếp tục đi sâu hơn thì các câu hỏi cũng chi tiết và tập trung hơn. Các câu hỏi khó nhất trong một cuộc phỏng vấn điều tra thường là câu hỏi đóng hoặc thậm chí là câu hỏi mang tính dẫn dắt: “Có phải ông/bà đã bỏ qua các quy trình đấu thầu trong trường hợp của hợp đồng cụ thể này không? Tại sao?” Bạn chỉ hỏi những câu hỏi này ở cuối cuộc phỏng vấn bởi vì sau khi nhận được câu hỏi này, rất có thể là nguồn tin sẽ khép mình lại và từ chối trả lời các câu hỏi tiếp theo. Cuộc phỏng vấn được xây dựng như một cái phễu – bắt đầu rộng và kết thúc hẹp.