2. Xây dựng kho dữ liệu riêng


Một yếu tố cần có của phóng sự điều tra là sự am hiểu cách thức hoạt động của các hệ thống. Để theo dõi thông tin bạn cần, hãy tập trung vào các câu hỏi sau:

  • > Quy trình hoặc hệ thống này phải hoạt động như thế nào?
  • > Ai có nghĩa vụ phải làm gì, khi nào và như thế nào?
  • > Quy trình được ghi chép và lưu lại như thế nào?
  • > Những tiêu chuẩn hoặc chuẩn mực nào sẽ được áp dụng, chúng được thiết lập như thế nào và ai thi hành?

Câu trả lời của bạn càng chi tiết và toàn diện thì bạn càng có thể nhìn nhận rõ hơn xem mọi thứ có thể sai ở đâu và khi nào.

Ngoài trả lời được những câu hỏi này, cuộc điều tra của bạn cũng phải có một số yếu tố khác nữa. Việc ghi nhớ điều này ngay từ đầu sẽ giúp bạn khoanh vùng và lưu trữ các thông tin của mình một cách ngăn nắp. Điều này giúp bạn không lãng phí thời gian vào việc khớp nối thông tin khi bắt tay viết phóng sự, hoặc trong trường hợp xấu hơn là để không quên mất thông tin khi mọi việc ùn lên.

Thiết lập bảng tiến độ thời gian cho phóng sự trước mắt

Việc theo dõi tiến độ thực hiện phóng sự theo dòng thời gian là rất quan trọng. Điều này không có nghĩa là bạn phải trình bày phóng sự theo trật tự thời gian mà là bạn phải “ghim” các thông tin lên trên dòng thời gian của các sự kiện. Việc này giúp bạn xây dựng được một bức tranh rõ ràng cho thấy việc gì xảy ra trước, việc gì xảy ra sau, và những việc gì xảy ra cùng lúc.

Phân biệt dữ liệu định tính và định lượng

Dữ liệu định lượng để nói đến các con số, số liệu. Ví dụ, một loại thuốc cần phải qua bao nhiêu lần thử nghiệm chất lượng trước khi được đưa ra thị trường? Mức độ ô nhiễm của vùng nước là bao nhiêu? Có bao nhiêu vụ phạm tội hình sự xảy ra tại đô thị trong 5 năm qua? Thông thường, các con số này có thể khiến một vụ việc nhỏ ở một địa phương trở thành một cuộc điều tra lớn ở tầm quốc gia trên cơ sở các bằng chứng cụ thể như số lượng học sinh địa phương bỏ học cộng hưởng với vấn đề của cả nước.

Ở nhiều nơi trên thế giới, gần như không thể truy cập các dữ liệu định lượng hoặc dữ liệu văn bản vì một lý do đơn giản những dữ liệu kiểu này không được lưu trữ. Nhưng có hai cách khác để điều tra các vấn đề trong một môi trường ít tài liệu như vậy: dùng quan sát của riêng bạn và thực hiện các cuộc phỏng vấn có cấu trúc (phỏng vấn dựa trên danh mục câu hỏi đã định sẵn – structured interview) với những người có liên quan. Những thông tin về con người, sự kiện, lý do, động lực, cảm xúc và lập luận được coi là dữ liệu định tính. Hãy nhớ rằng phóng sự bắt đầu bằng một vấn đề nhưng sau đó sẽ dẫn dắt bạn đến với một người hoặc nhiều người, ví dụ như một địa chỉ trên phố sẽ đưa bạn đến gặp người chủ cửa hàng.

Tổ chức việc nghiên cứu

Có các công cụ quản lý dự án điện tử cho phép bạn xây dựng cơ sở dữ liệu với các thông tin thu thập được từ người được phỏng vấn, người cung cấp thông tin bí mật hoặc các mối liên hệ khác và lĩnh vực chuyên môn của họ. Cơ sở dữ liệu này cũng nên có một danh mục các câu hỏi, các thông tin để giúp bạn ghi lại các sự kiện đã được thiết lập như những giả định vẫn đang cần được chứng minh, các siêu liên kết (hyperlinks) đến các tài liệu, số liệu thống kê, ngân hàng dữ liệu và các cuộc phỏng vấn liên quan. Evernote là phần mềm rất phổ biến được các phóng viên sử dụng nhiều nhưng không đủ an toàn để lưu trữ thông tin bí mật. Khi chọn một công cụ quản lý, bạn luôn phải nhớ yêu cầu bảo mật.