1.1. Αξιολόγηση των πηγών


Μπορεί να σας δώσουν πληροφορίες για διάφορους λόγους, και ο σκοπός πολλών από αυτές, ουδόλως είναι να βοηθήσουν την ερευνητική δημοσιογραφία ή να εκθέσουν κακώς κείμενα. Αυτό μπορεί επίσης να ισχύει όταν προσεγγίζετε μια πηγή. Προσωπικές πικρίες, περιστάσεις ή πεποιθήσεις μπορεί να χρωματίσουν τα λεγόμενά της, οπότε θα υπερβάλλει κάποιες πτυχές της ιστορίας και θα αποσιωπά κάποιες άλλες. Κάποιες πηγές επιδεικνύουν υπερβάλλοντα ζήλο και σας λένε αυτά που νομίζουν ότι θέλετε να ακούσετε. Η έρευνα που έχετε κάνει για την πηγή σας ίσως ρίξει φως σε κάποια από αυτά· επίσης θα σας βοηθήσει να παρατηρείτε τις αντιδράσεις τους την ώρα που μιλάνε.

Οι άνθρωποι κάνουν κάποιες φορές, φυσιολογικά, λάθη και ξεχνάνε κάποιες λεπτομέρειες. Και για τους δύο, λοιπόν, αυτούς λόγους, πρέπει να επαληθεύετε τα πάντα μέσω μιας άλλης ανεξάρτητης πηγής. Οι μαρτυρίες δύο διαφορετικών πηγών θα πρέπει να δείχνουν προς την ίδια κατεύθυνση, αν και σπανίως θα ταυτίζονται. Αν δεν μπορείτε να βρείτε δεύτερη πηγή ή αν απλά δεν υπάρχει χρόνος, μπορείτε, όταν τελικά γράψετε το θέμα, να ομολογήσετε ότι δεν μπορέσατε να διασταυρώσετε το τάδε σημείο. Αλλά να θυμάστε: αν υπάρχουν πολλά τέτοιου τύπου σημεία, το ρεπορτάζ θα χάσει σε βαρύτητα ενώ θα υπονομευθεί και η ακεραιότητά σας.

Αλλά ας υποθέσουμε ότι οι πληροφορίες που σας έδωσε η δεύτερή σας πηγή δεν επιβεβαιώνουν, και μάλλον αντικρούουν, τις πληροφορίες της πρώτης. Σε αυτήν την περίπτωση, θα πρέπει να ενημερώσετε το κοινό σας και για τις δύο θέσεις ή να εντάξετε τη σύγκρουση στο ρεπορτάζ. Για παράδειγμα: «Το υπουργείο εσωτερικών ανέφερε ότι ένοπλοι διέσχισαν τα σύνορα· το υπουργείο αμύνης έκανε αναφορά σε αόπλους.» Δεν έχετε δικαίωμα να αγνοήσετε κάποια στοιχεία επειδή δεν δένουν με την ιστορία που προσπαθείτε να πείτε. Αυτές οι τριβές, εφόσον συνδέονται με το ρεπορτάζ, θα πρέπει να αναγνωριστούν. Οι δημοσιογράφοι που έχουν πολλές επιτυχίες στο ενεργητικό τους αλλά και εκτεταμένα δίκτυα επαφών, όπως ο Seymour Hersh, μπορεί κάποιες φορές να βασιστούν σε μία μόνο πηγή. Πολύ λίγοι βρίσκονται σε αυτή την κατηγορία.

Κατ’ ελάχιστον, θα πρέπει να εξακριβώσετε αν ο άνθρωπος με τον οποίο μιλάτε είναι αυτός που λέει ότι είναι. Μπορεί να αποδείξει πού δουλεύει, τη διεύθυνσή του, λεπτομέρειες για την οικογένειά του, τη στρατιωτική του θητεία, την ταυτότητά του ή το δίπλωμα οδήγησης; Αν μια πηγή έχει ποινικό μητρώο, προσωπικές δυσκολίες, ψυχική νόσο, οικονομικά προβλήματα, έχει εκδηλώσει βίαιες συμπεριφορές ή διαπράξει απάτη, θα πρέπει να είστε ιδιαίτερα επιφυλακτικοί με όσα σας λέει. Αν μια πηγή είναι απρόθυμη να δώσει κάποια πληροφορία, υπάρχει πιθανότατα σημαντικός λόγος και θα πρέπει να το λάβετε αυτό υπόψη σας πριν αποφασίσετε αν μπορείτε να την εμπιστευτείτε.

Μόνο όταν γνωρίζετε τι είναι αυτό που ψάχνετε, θα μπορέσετε να αξιολογήσετε την ποιότητα αυτού που παίρνετε. Παρέχει η πηγή πλήρη εξήγηση ή αντίστοιχα αποδεικτικά στοιχεία; Μπορείτε να τα συνθέσετε με οποιονδήποτε άλλο, εύλογο, τρόπο και να φτάσετε σε διαφορετικό συμπέρασμα; Ποια είναι τα «κενά» στα λεγόμενά της; Πόσο πιθανό είναι η εμπειρία της πηγής σας να είναι αντιπροσωπευτική των εμπειριών της κοινότητάς της; Πρόκειται για πρόσφατη εμπειρία ή έχει μεσολαβήσει μεγάλο διάστημα, εν τω μεταξύ τα πράγματα έχουν αλλάξει και η πηγή σας ενδεχομένως δεν θυμάται καλά τις λεπτομέρειες;